Rynek budowlany w Szwecji – analiza

I.  Branża budowlana w Szwecji

Branża budowlana w Szwecji charakteryzuje się dużym stopniem koncentracji. W branży tej dominującą pozycję posiada kilka największych koncernów m.in. SKANSKA AB, NCC AB, Peab AB i JM AB. Firmy te realizują większość dużych inwestycji przemysłowych, infrastrukturalnych oraz mieszkaniowych. Do rzadkości należy, aby duże przetargi wygrywały firmy spoza Szwecji. Wynika to głównie z silnej pozycji tych firm na rynku szwedzkim. Największe koncerny budowlane są koncernami międzynarodowymi, posiadającymi doświadczoną kadrę i solidne zaplecze finansowe. Dodatkowym utrudnieniem jest silna pozycja związków zawodowych i duży stopień uzwiązkowienia w sektorze budowlanym, a także oczekiwanie ze strony związków stosowania wysokich stawek minimalnych, ustalonych centralnie dla poszczególnych zawodów. Stosowanie wysokich stawek minimalnych stanowi poważną barierę dla firm zagranicznych w konkurowaniu z firmami szwedzkimi. Istotne znaczenie ma tu także dobre rozpoznanie firm szwedzkich odnośnie cen zaopatrzeniowych na materiały budowlane i sprzęt budowlany.

Niezależnie od powyższych barier i ograniczeń, szwedzki rynek budowlany jest bardzo atrakcyjny dla małych i średnich przedsiębiorstw z branży budowlanej. O atrakcyjności rynku szwedzkiego decydują m.in. duże zapotrzebowanie na nowe mieszkania, szczególnie w dużych aglomeracjach oraz duży rynek prywatnych właścicieli domów jako potencjalnych odbiorców usług remontowo-budowlanych. Specyfiką szwedzkiego rynku mieszkaniowego jest budowanie mieszkań przeznaczonych przede wszystkim pod wynajem, a w mniejszym stopniu do sprzedaży. Polskie firmy cieszą się dużym zainteresowaniem w Szwecji, szczególnie w branży usług remontowych i prac wykończeniowych. Generalnie Szwecja jest krajem drogich usług, gdyż płace są na bardzo wysokim poziomie. Nie można mówić o braku fachowców określonych usług, natomiast o kwestii ich dostępności ze względu na cenę. Dlatego polscy pracownicy z odpowiednimi kwalifikacjami, w tym pracownicy budowlani, w takich zawodach jak zbrojarze, blacharze, kamieniarze, spawacze, parkieciarze, tynkarze oraz inni specjaliści od prac wykończeniowych znajdują zatrudnienie i jak na polskie warunki bardzo dobre wynagrodzenie. Z punktu widzenia polskich firm interesującym segmentem szwedzkiego rynku budowlanego mogą być również inwestycje lokalne realizowane przez władze komunalne tj. szkoły, przedszkola i inne budynki użyteczności publicznej. W tym wypadku obowiązuje procedura przetargowa.  Podkreślić należy duże zainteresowanie ze strony inwestorów szwedzkich polską ofertą materiałów budowlanych m.in. oknami, drzwiami, podłogami, glazurami i innymi materiałami wykończeniowymi, a również stalą zbrojeniową, gotowymi belkami, stropami i konstrukcjami stalowymi. Decydujące znaczenie ma dobra jakość polskich materiałów, atrakcyjna cena oraz stosowanie najnowszych rozwiązań technicznych. Warto jednak pamiętać, że na rozwój sektora budowlanego wpływ ma sytuacja w całej gospodarce. W ostatnich latach szwedzka gospodarka rozwijała się w sposób stabilny i należała do przodujących gospodarek w Unii Europejskiej. Jednak nie można wykluczyć, że nowa odsłona światowego kryzysu nie będzie odczuwalna również w Szwecji, co nie pozostanie bez wpływu na decyzje inwestycyjne i sytuację w branży budowlanej.

Potencjalnych odbiorców usług budowlanych należy szukać przede wszystkim w dużych aglomeracjach tj. Sztokholm, Goteborg i Malmo oraz na terenie gęsto zaludnionego południa Szwecji – Skanii. Jednym z większych i ważnych ośrodków przemysłu jest również Goteborg. Przemysł ciężki, wydobywczy i chemiczny skoncentrowany jest głównie na północy Szwecji w takich ośrodkach jak Gelivare, Kiruna, Umea, Pitea i Lulea. Wspomnieć należy również o planach budowy nowych kopalń bądź też przenoszenia kopalń już istniejących np. w rejonie Kiruny.

Podstawową barierą, na jaką napotykają polscy przedsiębiorcy, jest fakt przestrzegania przez pracodawców, ale przede wszystkim skrupulatnego pilnowania przez związki zawodowe wynikających z umów/układów zbiorowych stawek minimalnych. Podkreślić należy, że stawki te nie wynikają z przepisów prawa, a właśnie z umów. Umowy te mogą budzić wątpliwości na gruncie prawnym odnośnie ich obowiązywania w stosunku do podmiotów nie będących ich stronami. Jednak w większości przypadków są one przestrzegane ze względu na bardzo silną pozycję szwedzkich związków zawodowych w sektorze budownictwa Byggnadds.  Dlatego też większość pracodawców (inwestorów) dąży do tego, aby kontrakty również z firmami zagranicznymi były przyjęte przez stronę związkową do akceptującej wiadomości.

Warto w tym miejscu również wspomnieć o nowym (wprowadzonym w dniu 1 lipca 2013r.) obowiązku rejestracji pracowników delegowanych do pracy w Szwecji. Zagraniczni przedsiębiorcy delegujący swoich pracowników do pracy w Szwecji na okres dłuższy niż 5 dni będą mieli obowiązek zgłoszenia tego faktu do Szwedzkiego Urzędu ds. BHP (Arbetsmiljöverket). Więcej informacji na stronie Urzędu (informacja przygotowana w języku polskim) http://www.av.se/languages/polski/delegowanie_pracownikow/.

Należy podkreślić, że dzięki aktywności polskich firm budowlanych i producentów materiałów budowlanych oraz wykończeniowych polska branża budowlana jest coraz lepiej zauważana i postrzegana w Szwecji. Można to zaobserwować w trakcie imprez targowych i seminariów branżowych organizowanych na terenie całej Szwecji przez Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Sztokholmie. Zwykle w tego typu imprezach udział bierze kilkadziesiąt osób, w tym kilkunastu przedstawicieli polskich firm, którzy mają możliwość zaprezentowania ofert swoich firm. Firmy budowlane i producenci materiałów budowlanych oraz wykończeniowych (w tym okien i drzwi) powinni wziąć pod uwagę promocję firmy na organizowanych w Szwecji targach budowlanych, również poprzez organizowanie własnych stoisk w ramach targów. W Szwecji targi nie są przeżytkiem, ale często gwarantem, że firma zostanie zauważona przez ewentualnych szwedzkich kontrahentów, co może przełożyć się na potencjalne kontrakty handlowe. Największymi targami budowlanymi w Szwecji są Targi NordBygg, które odbywają się co dwa lata w Sztokholmie. Następna edycja odbędzie się w 2014 roku w dniach 1-4 kwietnia www.nordbygg.se. Targi te są doskonałą okazją do promocji polskich firm.

Do innych imprez targowych w Szwecji z sektora budowlanego należą Targi Maszyn Budowlanych w Goteborgu, które odbędą się w dniach 11-13 marca 2015 r.

http://www.svenskamassan.se/sites/scanbygg/

oraz Targi ByggMässan w Malmo, które odbędą się w dniach 22-23 kwietnia 2015 r.

http://www.easyfairs.com/sv/events_216/byggmaessan-oeresund-vvs-maessan-oeresund2015_41865/byggmaesssan-oeresund-2015_42298/

W naszej opinii, firmy, które poważnie myślą o ekspansji na trudny, ale mimo wszystko atrakcyjny, rynek szwedzki powinny rozważyć uruchomienie działalności gospodarczej na terenie Szwecji, co przyczyniłoby się do ich większej stabilności, łatwiejszego dostępu do serwisu i zobowiązań gwarancyjnych.

Szwecja jest krajem o silnym patriotyzmie konsumenckim. Dotyczy to również branży budowlanej. Od wykonawców i dostawców oczekuje się najwyższej jakości, terminowości  i solidności. Wszystkie przypadki braku tej solidności, w tym czasami ze strony polskich wykonawców (małych firm) działających na lokalnym rynku, są szeroko nagłaśniane m.in.  w popularnych w Szwecji specjalistycznych cyklicznych programach telewizyjnych. Zauważyć należy, że od dziesięcioleci pierwszym partnerem handlowym Szwecji są Niemcy. Dotyczy to również branży budowlanej i z tego względu produkty niemieckie mają silną pozycję na szwedzkim rynku i są dobrze postrzegane. Fakt skutecznego zaistnienia polskich firm na rynku niemieckim jest bardzo dobrą rekomendacją dla szwedzkich odbiorców polskich usług i produktów.

Można by zaryzykować stwierdzenie, że polskie produkty są zbyt słabo rozpoznawalne na rynku szwedzkim, natomiast fakt obecności polskich pracowników budowlanych jest coraz szerzej zauważalny w Szwecji, w pierwszej kolejności w środowisku budowlanym, ale również w wymiarze społecznym.

W zakresie prowadzenia działalności gospodarczej Szwecji szeroką informację odnaleźć można na stronie Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Sztokholmie w zakładce Przewodnik po rynku http://www.stockholm.trade.gov.pl/pl/rynek

Pod poniższym adresem znajduje się zestawienie 30 największych szwedzkich przedsiębiorstw budowlanych według danych z 2011 roku:

http://www.bygg.org/fakta–statistik/30-storsta-byggforetagen__432

II.  Przewodnik po instytucjach rządowych oraz organizacjach zajmujących się problematyką budownictwa.

Materiały prezentowane na stronach internetowych poniższych instytucji w znaczącej większości zostały opracowane w języku angielskim. Niektóre z nich dostępne są również w języku polskim.

Ministerstwo ds. Administracji Publicznej i Mieszkalnictwa (Socialdepartementet / Civil – och bostadminister)

http://www.regeringen.se/sb/d/1474

http://www.regeringen.se/sb/d/13472

W Szwecji za politykę mieszkaniową i budownictwo odpowiada Minister ds. Administracji Publicznej i Mieszkalnictwa. Głównym  celem tej polityki jest poprawa sytuacji na rynku mieszkaniowym w taki sposób, aby jak największa liczba obywateli, przy swoich dochodach, mogła sobie pozwolić na zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych ( http://www.sweden.gov.se/sb/d/5746 )

Szwedzka Krajowa Rada ds. Mieszkalnictwa, Budownictwa oraz Planowania (Boverket)

http://www.boverket.se/Om-Boverket/About-Boverket

Rada jest agencją rządową. Wykonuje zadania w zakresie urbanistyki, rozwoju miast, budownictwa i mieszkalnictwa. Jest odpowiedzialna za przepisy i wytyczne dotyczące podstawowych wymogów technicznych dla robót budowlanych (z wyjątkiem budowy dróg), jak również uczestniczy w procesie normalizacji na szczeblu krajowym i unijnym przepisów w odniesieniu do zasadniczych wymagań technicznych dla robót budowlanych, takich jak bezpieczeństwo, ochrona zdrowia i efektywność energetyczna. Wszystkie zasady zostały zebrane i przedstawione w jednym dokumencie „Regulacje Budowlane” (Boverkets byggregler, skrót BBR http://www.boverket.se/en/start-in-english/building-regulations/national-regulations/ ).

Boverkets byggregler wraz z eurokodami, czyli zestawem Norm Europejskich (EN) podających zasady projektowania i wykonania konstrukcji oraz sposoby weryfikacji cech wyrobów budowlanych o znaczeniu konstrukcyjnym, stanowią przepisy budowlane w Szwecji.

Pomocnym dokumentem w zakresie eurokodów jest EKS – dokument stanowiący zbiór przepisów oraz informacji na temat stosowania europejskich norm budowlanych na szwedzkim rynku (wersja szwedzka: http://www.boverket.se/Lag-ratt/Boverkets-forfattningssamling/BFS-efter-forkortning/EKS/ oraz wersja angielska: http://www.boverket.se/Om-Boverket/Webbokhandel/Publikationer/2011/Boverket-Mandatory-Provisions-and-General-Recommendations-on-the-Application-of-European-Design-Standards-Eurocodes ).

Urząd ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (Arbetsmiljöverket)

http://www.av.se/languages/polski/index.aspx

Urząd zajmujący się problematyką dotyczącą warunków pracy i zatrudnienia obowiązujących w Szwecji, tj. zasad, przepisów i ustaw, które obowiązują pracodawców i pracowników.

Podstawowe dokumenty z tego zakresu, to m. in.:

• Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług http://www.av.se/languages/polski/Delegowanie/
• Ustawa o czasie pracy http://www.av.se/languages/polski/czasie_pracy/
• Ustawa o ochronie zatrudnienia http://www.av.se/languages/polski/Delegowanie/
• Ustawa o urlopach wypoczynkowych http://www.av.se/languages/polski/czasie_pracy/
• Ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji http://www.av.se/languages/polski/Dyskryminacja/ oraz http://do.se/pl/
• Ustawa o BHP http://www.av.se/languages/polski/Twoje_srodowisko/
• Ustawa o pośrednictwie pracy, układ zbiorowy oraz płace minimalne w Szwecji http://www.av.se/languages/polski/Prawo_pracy/
• Inne informacje: http://www.av.se/languages/polski/Broszury/ oraz http://www.av.se/languages/polski/Szkolenia_i_licencji/, jak również http://www.av.se/languages/polski/Podatki/
• Podstawowe informacje dotyczące zasad i warunków pracy w branży budowlanej (dokumenty w języku polskim) http://www.av.se/dokument/inenglish/broschures/adi_539pol.pdf

Szwedzka Federacja Pracodawców z Sektora Budownictwa (Sverige Byggindustrier / BI)

http://www.bygg.org/in-english__408

Jest to Federacja reprezentującą interesy branży budowlanej w Szwecji. Zrzesza pracodawców z sektora prywatnych firm budowlanych. Jej członkami są zarówno duże firmy budowlane zatrudniające ponad 100 pracowników (około 20 przedsiębiorstw), jak również małe przedsiębiorstwa zatrudniające 10 lub mniej pracowników. W sumie w Sverige Byggindustrier zrzeszonych jest ponad 3200 podmiotów.

Celem Federacji (BI) jest ciągłe ulepszanie szwedzkiego sektora budowlanego poprzez wdrażanie dobrych praktyk biznesowych oraz wysokiej jakości usług budowlanych.

Aby zostać członkiem Federacji należy spełnić poniższe kryteria:

• Przedsiębiorca musi prowadzić działalność w szwedzkiej branży budowlanej (tj. zarejestrowana działalność musi wprost odnosić się do sektora budowlanego, jak również wskazywać Szwecję, jako miejsce prowadzenie działalności);
• Przedsiębiorca nie posiada żadnych zalęgłości z tytułu podatków i opłat;
• Przedsiębiorca zobowiązuję się przestrzegać Statutu BI i Svenskt Näringsliv (Konfederacja Przedsiębiorców Szwedzkich http://www.svensktnaringsliv.se/english/;jsessionid=91AAF0617AF8FC0D1325D689E27F117C );
• Przedsiębiorca zobowiązuje się przestrzegać Zasad Etycznych BI.

Więcej informacji na temat członkowstwa do znalezienia pod adresem: http://www.bygg.org/UserFiles/Files/pdf/Instructions%20for%20membership.pdf

Szwedzki Instytut ds. Standardów (SIS)

http://www.sis.se/en/

SIS jest niezależnym stowarzyszeniem non – profit, specjalizującym się w krajowych i międzynarodowych standardach i normach. Członkowie SIS pochodzą zarówno z sektora prywatnego, jak i publicznego. Instytut zajmuje się standaryzacją w wielu dziedzinach, m. in. w budownictwie, bezpieczeństwie, zarządzaniu, inżynierii, ochronie środowiska, rolnictwie, opiece zdrowotnej, IT, energetyce i wielu innych.

SIS oznacza produkty zgodne z krajowymi i międzynarodowymi standardami swoim znakiem / certyfikatem. Coraz częściej jednak wystarcza znak CE (znak zgodności dla wyrobów wprowadzonych do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego).

Szwedzkie Centrum Budowlane (Byggtjanst)

http://www.byggtjanst.se

SCB jest platformą internetową zawierającą wszystkie niezbędne informacje z sektora budowlanego. Platforma ta informuje swoich członków i klientów o nowościach, najważniejszych wydarzeniach z branży (miedzy innymi o targach), a także zawiera artykuły i publikacje związane z branżą.

Szwedzkie Stowarzyszenie Architektów (Sveriges Arkitekter / MSA)

http://www.arkitekt.se/english

Stowarzyszenie jest organizacją zawodową architektów, projektantów wnętrz, architektów krajobrazu i planistów przestrzennych. Stowarzyszenie zrzesza architektów w grupach: architekt SAR/MSA, projektant wnętrz SIR/MSA, architekt krajobrazu LAR/MSA, architekt planowania FPR/MSA – tytuły te, nadawane przez Stowarzyszenie, mogą być używane jedynie przez osoby zrzeszone w MSA, po uprzedniej certyfikacji. Członkami Stowarzyszenia są pracodawcy z sektora publicznego oraz prywatnego, jak również studenci architektury. Liczba członków w roku 2010 sięgnęła 11 000, co stanowi 95% działających na szwedzkim rynku architektów. MSA w imieniu swoich członków negocjuje umowy zatrudnienia, jak również doradza architektom prowadzącym własną działalność gospodarczą. Opracowuje i publikuje roczne raporty na temat wynagrodzeń w branży architektonicznej.

Szwedzkie Stowarzyszenie Producentów Materiałów Budowlanych (Byggmaterial Industrierna)

http://www.byggmaterialindustrierna.se

Jest to stowarzyszenie handlu na rzecz szwedzkich producentów materiałów budowlanych. Firmy zrzeszone w tym Stowarzyszeniu, to firmy stricte budowlane, bądź zajmujące się w części swej działalności branżą budowlana.

Byggmaterial Industrierna jest członkiem Rady Europejskich Producentów Materiałów Budowlanych (The Council of European Producers of Materials for Construction http://www.cepmc.org/en ). Polskim przedstawicielem zrzeszonym w The Council of European Producers of Materials for Construction jest Konfederacja Budownictwa i Nieruchomości (KBiN) http://www.kbin.eu .

Szwedzki Instytut ds. Badań Technicznych (SP)

http://www.sp.se/en/Sidor/default.aspx

Jest to instytut badań i innowacji, który opracowuje różnego rodzaju ekspertyzy i badania w zakresie innowacji i tworzenia wartości dodanej dla sektora korporacyjnego i dla zrównoważonego rozwoju społecznego. Obszary, w jakich miedzy innymi instytut prowadzi badania, to badania techniczne, zapewnienie jakości, normalizacja i certyfikacja.

Opracowanie: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Sztokholmie, 2012 rok